AS COPAS DE RASO, AS COPAS DO XALLAS

"A LIGA PARA AS MULLERES, A COPA PARA OS HOMES"

Raso, no Balsiño (1967)

Con esta frase, politicamente incorrecta hoxe en día, resumía Raso os éxitos do Xallas na Copa da Costa despois de obter modestos resultados na Liga. E é que José Suárez Suárez, coñecido como Raso, foi un personaxe peculiar e visionario. Nacido na emigración arxentina en 1918, aínda que retornado de moi novo, foi empresario e funcionario do concello de Santa Comba, pero sobre todo destacou como presidente do Xallas F.C. desde a súa fundación en 1966. Xunto con outros directivos, como Ricardo Capeáns, aproveitaron o campo do Carreiro, construído como moitos outros na Costa co esforzo dos veciños, e fórono dotando pouco a pouco dos medios necesarios para a disputa de partidos oficiais: vestiarios, bancadas, etc. E tamén desenvolveron grandes iniciativas como a de conseguir as equipacións a través dunha marca comercial, como foi no seu caso "Jabones Lagarto", que lles regalou unha equipación con camiseta verde e pantalón negro, que acabaron sendo as cores do equipo xalleiro. Coa escolla do nome da comarca para bautizar o club de fútbol de Santa Comba, Xallas F.C., e as ansias dos rapaces locais por xogaren de forma federada, xa estaban dados os pasos para inscribirse na Federación Galega de Fútbol.

La Voz de Galicia, 23-10-66

E isto ocorreu en 1966, cando xa se levaban disputadas dúas temporadas da Liga da Costa sen que a vila de Santa Comba participase. Entrou a competir na temporada 1965-66, e o primeiro partido oficial do club foi o 10 de abril de 1966, no Carreiro, ante o Bergantiños B, que acabou con vitoria visitante (1-2). Acabou esta primeira temporada no 7º posto (de 11 equipos), moi lonxe do campión Muxía CF que dirixía Eduardo Toba. Pero na Copa xa foi outro conto, pois o equipo renovouse coa fichaxe de dous dianteiros composteláns, Pahiño e Nicanor, e tras librar no sorteo da rolda previa, comezou o seu camiño copeiro nos cuartos de final contra o Soneira. Sentenciou a eliminatoria na ida cunha goleada (4-0), que fixo que a volta fose un trámite en Vimianzo (perdeu 1-0). Nas semifinais tocoulle o Buño SD, que viña de rematar 3º na liga, a un punto do campión. No campo de Xaviña venceron os oleiros (2-1) e na volta no Carreiro os xalleiros tamén gañaron pola mínima (1-0), polo que o finalista decidiuse no lanzamento de penaltis -como vedes, aínda non se premiaba o valor dos goles en campo contrario-. Estivo máis atinado o Xallas na quenda e presentouse na súa primeira temporada na mesma final da Copa da Costa. O rival, nin máis nin menos, era o campión ligueiro, o Muxía CF, que xa non dirixía o futuro seleccionador español, senón o tamén xogador Tito Luaces. O 9 de outubro xogouse a ida en Muxía, e o partido sorprendentemente rematou sen goles. Sete días despois disputouse a volta en Santa Comba, na que o Xallas presentou a seguinte aliñación: Arufe; Varela I, Lema, Paredes; Villar, Castro; Atilano, Pahiño, Nicanor, Durán e Nito (obsérvese a puntuación, pois marca a disposición táctica: 1-3-2-5). Adiantouse o cadro muxián grazas a un gol de Alejandro, pero no último minuto, Pahiño, logo dun lanzamento de falta, logra o gol da igualada. 

La Voz de Galicia 25-10-66

A resolución do torneo tiña que dilucidarse nun terceiro partido, e para iso os dous contendentes escolleron o campo municipal de Vimianzo. Nos días previos puidemos ler na prensa coruñesa declaracións de xogadores e adestrador muxián dándose por claros favoritos, pero o mesmo afirmaba Raso nunha entrevista con Del Valle en La Voz de Galicia [23-10-66]. O 23 de outubro o campo de Vimianzo estaba ateigado de xente, con numerosos autobuses chegados desde as dúas vilas e afeccionados procedentes de toda a Costa. Polo Xallas FC formaron: Arufe; Varela, Lema, Paredes; Castro, Durán; Atilano, Villar, Amarelle, Pahiño e Nicanor. Aos 20 minutos Luaces II consegue marcar para os muxiáns e antes do descanso o xalleiro Varela era expulsado. Non estaban contentos os seareiros xalleiros coa arbitraxe de Díaz Sollozo e mesmo solicitaban que o seu equipo se retirase do campo. Mantívose o sentido común e o Xallas saíu no segundo tempo intentando conseguir o empate, e logrouno cun disparo de Atilano, e igualáronse as forzas ao expulsar o colexiado ao muxián Nené. Houbo que disputar unha prórroga, e mediada esta un balón solto chégalle a Amarelle, que consegue bater a Che e poñer o 2-1 que había ser definitivo. Vitoria do Xallas e primeira Copa da Costa que vai ás súas vitrinas.

Formacións do Muxia CF e Xallas FC, este en primeiro termo, en Vimianzo,
de esq. a der.: Varela, Arufe, Paredes, Castro, Lema, Durán, Atilano, Pintinho,
 Amarelle, Pahiño e Nicanor. [Foto: santacombanamemoria.es]

El Ideal Gallego, 04-10-67

Na temporada 1966-67 o Xallas FC rematou a liga xusto no medio da clasificación (5º de 9 equipos), pero renovou case todo o equipo para a Copa. Volveron Pahiño e Nicanor, xunto con outros xogadores como o portorriqueño Arana ou o noiés Matito, ex-xogador da 1ª División en equipos como o Betis, Oviedo ou Elche. Novamente librou de xogar a previa, e nos cuartos de final volveulle tocar o Soneira, pero este non era un equipo calquera, era o actual campión de liga que aproveitara a baixa do Fisterra para fichar algúns dos seus mellores homes. O 27 de agosto o Soneira impúxose en Vimianzo pola mínima (2-1), pero na volta o 3 de setembro os xalleiros golearon ao seu rival (4-0). Para as semifinais o rival foi o Muxía CF, que quería tomar o desquite da final da temporada pasada; o partido de ida disputouse coincidindo coas festas da Barca no campo da Beiramar, e os muxiáns venceron por 2-1. O 17 de setembro, en Santa Comba, o Xallas non deixou lugar ás dúbidas e varreu ao Muxía do campo (6-1). 

Gol de Matito na final contra o Negreira no Carreiro (24-9-67)
[Foto: santacombanamemoria.es]

Presentábase o cadro xalleiro na súa segunda final consecutiva e o seu rival vai ser o subcampión ligueiro, a SD Negreira. O partido de ida dispútase no Carreiro o 24 de setembro, nunha tarde con temporal de chuvia e vento que fixo que a asistencia fose menor da agardada. Contan as crónicas que foi un partido igualado, pero que a eficacia dos dianteiros locais deixou case sentenciada a final. Xogaron polo Xallas FC: Arufe; Lema. Rá, Puchini; Creo, Ventura; Nicanor, Rivera, Matito, Pahiño e Arana. No minuto 17 Rivera marca o primeiro gol para os locais, pero só tres minutos despois empata Juanciño; no 34 volve Rivera poñer por diante aos seus, e no minutos 40 unha discusións entre porteiro e defensas visitantes con xogadores locais co balón en xogo remata co gol do máis listo, Ventura, para poñer o 3-1 co que se chegou ao descanso. No segundo tempo aumentaría o Xallas o marcador cun gol de cabeza de Matito no minuto 85, dous despois de que o Negreira perdese por expulsión ao central Cartagena. A volta disputouse o 1 de outubro no campo do Cepelo, nunha tarde de verdadeiro verán que levou moita xente a presenciar o partido, a pesar da vantaxe que levaba o Xallas do encontro de ida. E a renda aumentaría no minuto 18, cun gol de Rivera, co que se chegaría ao tempo de lecer; na continuación a SD Negreira conseguiría darlle a volta ao marcador e polo menos acabou gañando o partido, con goles de Vilas (minuto 73) e Tomé de penalti (minutos 78), e poñer o 2-1, resultado co que perdeu todos os seus partidos como visitante o Xallas nesta edición da Copa. Os protagonistas do partido de volta por parte xalleira foron: Arufe; Puchini, Rá, Lema; Creo, Ventura; Chislengo, Rivera, Matito, Arana e Varela.

Equipo do Xallas FC na final da Copa da Costa en Negreira:
Arufe, Varela, Puchini, Rá, Aparicio, Ventura, Amarelle; Nicanor,
Rivera, Matito, Pahiño e Arana. [Foto: santacombanamemoria.es]

El Ideal Gallego, 08-10-68

Na temporada 1967-68 o Xallas fixo unha pobre Liga da Costa, rematando antepenúltimo, polo que os afeccionados tiveron que agardar polo trofeo copeiro. Como se xa fose tradición, o Xallas libra da previa e xoga os cuartos de final contra o Soneira, que non os viu na eliminatoria: 6-0 en Santa Comba e 0-3 en Vimianzo; nas semifinais o rival do Xallas vai ser o Fisterra, e nova dobre vitoria dos xalleiros: 4-2 no Carreiro e 1-3 en Fisterra. Comentaba Del Valle na súa sección "Antena Regional de los Modestos" en La Voz de Galicia: "los vestuarios del nuevo campo de Finisterre están sin techo. Primero la lluvia los sorprendió con las uralitas sin poner, luego la 'ducha' fue a cargo del Xallas de Santa Comba que los 'bañó' en su propio campo. ¡Vaya equipo que tiene el Xallas! Esto se lo oíamos a uno que los vio jugar en plan de campeones como acostumbran a hacerlo en la Copa. ¿Con tanta 'copa' no se marearán los muchachos de Santa Comba?". E é que en catro partidos, o Xallas case lograra os mesmos goles que en toda a liga. Na final o rival vai ser a SD Buño, que acabara 4º na liga, e o partido de ida dispútase o 29 de setembro no campo de Xaviña, con moito público que comprobou asombrado como os oleiros derrotaban sorprendentemente aos ¿mareados? xalleiros cun amplo marcador de 3-0, grazas aos goles conseguidos por Cances (minuto 3), José Luis (minuto 80) e Novo (minuto 85), aínda que a dicir das crónicas a mala actuación do gardameta xalleiro tivera que ver moito no resultado final, ao que tamén lle engade Emilio Amado en El Ideal Gallego os erros tácticos cometidos polo adestrador visitante. Formaran polo Xallas FC: Arufe; Aparicio, Pachini, Arana; Ventura, Matito; Joselín, Rivera, Juan Ramón, Lete e Juanito. A volta no campo do Carreiro o 6 de outubro, tivo, na opinión de Emilio Amado, un protagonista especial na figura do árbitro, o Sr. Cascudo. No minuto 12 concede un máis que discutible penalti aos locais que transforma Santi no 1-0, e tras milagreiras ocasións erradas polos xalleiros chegouse con ese marcador ao descanso. No minuto 62 Matito poñía o 2-0, pero os oleiros tiñan controlado un partido, que ben puido quedar sen algún dos seus protagonistas polas moitas faltas e incidencias que disque houbo. Con isto, chegouse ao minuto 88 no que se produce un dos chamados "goles fantasma" a favor do Xallas, que Amado sinala que entrou claramente pois el atopábase nesa portería. O árbitro non o concedeu e o Buño proclamouse campión da Copa da Costa co mérito de facelo con xogadores da súa canteira, moitos deles aínda xuvenís.

El Ideal Gallego, 07-10-69

Temporada 1968-69, e o Xallas remata a liga na 5ª posición de 9 equipos participantes, pero novamente se renova o cadro de xogadores para a Copa (que xogan 8 equipos por renuncia do At. Bergantiños). Nos cuartos de final o rival do Xallas é o CD Baio, e no partido de ida xogado no Balsiño o "farol vermello" consegue empatar ante o poderoso cadro xalleiro (2-2), pero na volta no Carreiro gaña con facilidade (3-0). Nas semifinais o rival vai ser o Fisterra, que, tras unha boa liga, non vai ver os xalleiros diante, cun baño maior que o da temporada anterior (7-1 en Santa Comba e 1-4 en Fisterra). 

O portorriqueño Arana, o
primeiro xogador de cor
na Copa da Costa

Presentábase o Xallas por cuarta temporada consecutiva na final, e ía ter como rival ao Ponteceso SD, que exerceu de local no primeiro partido disputado no seu novo campo Municipal. O 21 de setembro os da vila de Pondal impuxéronse por 2-0 ao Xallas con goles de Conde (minuto 10) e Ventura en propia meta (minuto 54), en dous despexes errados de Arufe. Xunto a este xogaron no Xallas FC: Puchini, Ventura, Rúa; Mayer, Kubala; Lete, Rivera, Matito, Quique e Joselín; como por vez primeira se permitían os trocos, no segundo tempo Aparicio substituíu a Lete. O dianteiro Joselín fora expulsado na primeira parte por protestar un gol anulado. O encontro de volta xogouse o 28 de setembro no Carreiro, e o Xallas formou con: Arufe; Aparicio, Puchini, Rúa; Mayer, Ventura; Lete, Rivera, Matito, Arana e Kubala. Cun gol de Kubala (minuto 15) chégase ao descanso, e o equipo xalleiro bótase ao ataque no segundo na busca da igualada, pero o Ponteceso creaba máis perigo nas contras, pero Arufe salvou aos seus. Pero será Rivera no minuto 70 o que marque e poña o 2-0 que sería definitivo, polo que se tivo que xogar un partido de desempate. Novamente elixen o Municipal de Vimianzo para disputalo, o 5 de outubro, cunha entrada "ata a bandeira". O Xallas era o favorito, pero os goles non chegaron ata mediada a segunda parte. No minuto 65 un penalti a favor do Xallas é transformado por Mayer para poñer o 1-0, e cinco minutos despois Rivera conseguía o segundo; no minuto 87 Lete certificaba a vitoria. Saíron polo Xallas FC: Arufe; Arana, Puchini, Rúa; Mayer, Ventura; Lete, Quique, Matito, Rivera e Kubala. Era a terceira Copa da Costa para o Xallas en catro finais consecutivas.

Xallas FC na final da Copa da Costa contra o Ponteceso: Arufe, Ipiña (adest.),
Aparicio, Puchini, Duro, Rá, Mayer, Ventura, Rafael; Lete, Rivera, Matito,
Arana, Kubala e Quique. [Foto: santacombanamemoria.es]

E vai ser tamén o final dun ciclo, pois o equipo xalleiro vai deixar de apostar pola Copa da Costa, de transformar o equipo da liga nun novo para este torneo. Atrás quedaron as concentracións en Santiago co presidente durmindo cos xogadores para que non fosen de esmorga, as comidas na casa de Capeáns, a presenza do médico Atomé, as tácticas de Ipiña, etc. etc. Habería que agardar moitos anos para que os loureiros copeiros volvesen ás vitrinas deste clásico da Costa, concretamente ata a temporada 2001-02, e conseguiría a quinta Copa na 2015-16. O Xallas FC participou en 41 edicións da Copa da Costa, con 180 partidos disputados -o que o converten no 5º equipo nesta clasificación-, venceu en 80 deles, empatou 42 e perdeu 58; marcou 336 goles e encaixou 277. Os seus cinco trofeos colócano como o segundo con máis entorchados, por detrás do UC Cee (suma 7), e as seis finais que disputou sitúano como cuarto por detrás de Cee e Ponteceso (9) e Fisterra (8). Esta é a historia do Xallas FC na Copa da Costa, unha historia que empezou un presidente que dixo que a Copa era para os homes... xalleiros.